8 sagatlyk ukynyň peýdalary barada
Adam bedeni üçin sagdyn ukudan has ýakymly, peýdaly ýagdaý ýok. Adam ömrüniň üçden bir bölegini düýşde geçirýär. Ukynyň şübhesiz peýdasy güýji dikeltmek, gündizine zerur ätiýaçlyklary çekmek ukybyndadyr. Ýuwaş, ýokary hilli uky merkezi nerw ulgamynyň öýjüklerini dikeltmäge mümkinçilik berýär, köp keselleriň güýçli öňüni alýar, immunitet ulgamyny güýçlendirýär.
Uky wagtynda gönüden-göni adamyň beýnisi ähli beden ulgamlaryny anyklamak bilen meşgullanýar we öz-özüni bejermek mehanizmleri döredilýär. Lukmanlar ýeterlik uky alýan adamlaryň dowamly kesellerden ýarym ejir çekýändigini gördüler.
Ukynyň ýetmezçiliginiň gorkunç we geň galdyryjy täsirleri:
Düwnük keseliniň döremek howpy ýokarlanýar
Gözlegler, ýeterlik uky almazlyk, düwnük keseliniň döremek howpuny ýokarlandyryp biljekdigini görkezdi. 2010-njy ýylda geçirilen gözleglerde 1240 adam gatnaşdy, şolardan 338 adama düwnük keseli diagnozy goýuldy. Soň bolsa, bu diagnozy bolan 338 adamyň hemmesiniň bir gijede 6 sagatdan gowrak uklaýandygy ýüze çykdy. Başga bir barlag muny tassyklaýar, ýöne dürli jikme-jiklikler bilen: Günde 6 ýa-da az sagat uky döş düwnük keseliniň döremek howpuny ýokarlandyrýar. Ukusyzlyk bilen rak keseliniň arasyndaky baglanyşykda köp gözlegler geçirildi we BSGG ukusyzlygyň zyýanyny kanserogenlerden zyýany bilen deňeşdirýär. Gowy uky diňe bir düwnük keselini azaltmak bilen çäklenmän, düwnük keselini ýeňip bilýänleriň gaýtalanmazlygynyň öňüni alyp biler.
Ukusyzlyk, agramyňyzy artdyrar
Horlanmak hakda oýlananymyzda, her kim derrew iýmitlenmek we maşk etmek hakda gürleşýär, ýöne ukynyň faktorlaryň biri bolup durýan adamda hiç haçan ýüze çykmaýar. Emma nädogry iýmitleniş endiklerinden gaça durmak üçin yzygiderli uklamak möhümdir. Ýadaw bolanyňyzda, bedeniňiz açlyk sebäpli däl-de, ýadaw beýni öýjükleriniň gandan glýukozany siňdirip bilmeýändigi we hakykatdanam uklamaly wagtyňyz açlygy duýýandygy üçin iýmit soraýar. Ukynyň ýetmezçiligi gormonlary endikden çykarýar we sizi “aç” edýär we ýadadýar. Eger semremäge synanyşýan bolsaňyz, hökman ukyňyzy ýetirmeli däl: ukusyz adamlar köplenç açlyk duýýarlar we ýokary kaloriýaly iýmitleri iýmäge ýykgyn edýärler. Bir gije 8 sagat uklamak aňsat däl, ýöne ýatmakdan çekinmäň. On bäş minutlyk uky döwri size köp kömek edip biler.
Süýji keseliniň döremek howpy ýokarlanýar
Ukynyň ýetmezçiligi, bedeniňiziň insuline garşy durnuklylygyny ýokarlandyrýar, bu bolsa 2-nji görnüşli süýji keseline ýolugmagyň ähtimallygynyň artýandygyny aňladýar.
Ukusyzlyk sizi biynjalyk edýär
Wagtyň geçmegi bilen ukyň ýetmezçiligi agyr depressiýa sebäp bolup biler. Ukynyň bozulmagy depressiýa bilen berk baglanyşyklydyr. 2007-nji ýylda 10,000 adamyň üstünde geçirilen gözlegde ukusyzlyk bolan adamlaryň depressiýa duçar bolmak ähtimallygynyň bäş esse köpdügi anyklandy. Ukusyzlyk we depressiýa şeýle bir berk baglanyşykly welin, köplenç ukusyzlyk depressiýanyň ilkinji alamaty diýilýär. Ukusyzlygyň emosional täsirleri akyl bozulmalarynyň köpelýän ýeridir. Bu ýerdäki artykmaçlyk, ukusyzlyk problemalary bilen göreşýän wagtyňyzda depressiýa bilen çözüp bilersiňiz.
Duýgularyňyza gözegçilik etmek has kyn düşýär.
Näçe az uklasaň, duýgularyňy dolandyrmak şonça kyn. “Adamlara” gaharlananyňyzda ýa-da işlemek üçin ýadaw wagtyňyz, hemmäňize gygyrmak, ýyrtmak we zyňmak isleýän pursatlaryňyz ýadyňyzdamy? Esasy zat, ýeterlik uky almazlyk bizi has gaharlandyrýar. Haçan-da gaharly bolsaňyz, gaharlanarsyňyz we asla mynasyp bolmadyklara wagtyňyzy berersiňiz. Şonuň üçin dostlaryňyza we işdeşleriňize peýdaly boluň – uklaň, ýogsam dostlaryňyzyň sizi ýigrenmegine ýa-da işiňizi ýitirmegine sebäp boljak bir zady aýdyp bilersiňiz.
Başga adamlaryň duýgularyna düşünmek size has kyn.
Ukusyzlyk bilen başgalaryň duýgulary, işe, durmuşa we ş.m. ýaramaz täsir edip biljek zatlara düşünmekden ýüz öwürýärsiňiz.
Immun ulgamyňyz gowşaýar
Ukynyň ýetmezçiligi bedeniň sagalmak ukybyna zeper ýetirýär we sizi has ýygy-ýygydan keselleşdirýär. Bedeniň özüni dogry bejermegi üçin çalt (duýgur) we haýal (çuň) ukynyň ýeterlik mukdary gerek. Şeýle uky fazalarynyň ýoklugy, bedeniň daşarky ýokanç çeşmelerinden goramagyna uly päsgelçilik döredýär. Sowuklamany ýa-da dümewi tutanymyzda, hakykatdanam hemişe uklamak isleýändigimiz geň däldir. Beden ýokançlyga garşy durmaga synanyşýar, ýöne munuň üçin immunitet ulgamyny “nasoslamaly”. Bu bolsa uky bilen amala aşyrylýar!
Atabaýewa Humaý Batyrowna,
Beki Seýtäkow adyndaky
Mugallymçylyk mekdebiniň 1-nji ýyl talyby
Salgy: newashgabat.com
